Lepra is een infectieziekte veroorzaakt door een, zogenaamde zuurvaste, bacterie Mycobacterium leprae.
Het is een eeuwenoude ziekte die in het verleden over grote delen van de wereld voorkwam, ook in Nederland. Thans komt het alleen voor in tropische landen. In Nederland is het al sinds enkele eeuwen een ziekte die hier niet opgelopen kan worden, maar waar mensen elders besmet worden en met verschijnselen van lepra het land binnenkomen of waarbij de ziekteverschijnselen zich later, soms vele jaren later, ontwikkelen.
Over 2012 werden 230.857 nieuwe patiënten vanuit 115 landen bij de WHO gemeld. Landen met de meeste nieuwe patiënten zijn Brazilië, India en Indonesië. Lepra komt uitsluiten bij mensen voor, met uitzondering van het gordeldier Armadillo in Amerika, waarbij spontaan een op lepra gelijkende infectie kan voorkomen.
Lepra is een ziekte met een uitgesproken stigma dat het gevolg is van de afwijkingen die kunnen ontstaan ten gevolge van zenuwbeschadiging.
Na infectie met de leprabacterie zal bij het overgrote deel van de mensen, geschat wordt zo’n 95%, zich weerstand (immuniteit) ontwikkelen en treden er geen ziekteverschijnselen op. Na een incubatie periode van in het algemeen 2 tot 7 jaar, in extreme gevallen wel 20 jaar, kunnen zich ziekteverschijnselen ontwikkelen. Afhankelijk van de mate van immuniteit die een patiënt ontwikkelt ontstaat een spectrum van verschijnselen. Aan de huid in de vorm van een of meer vlekken met verlies van pigment (moeilijk waar te nemen op een blanke huid) met verminderd gevoel tot in het uiterste geval een vrijwel volledige zwelling van de huid. Dit laatste is het geval bij patiënten met een volledig afwezige immuniteit ten opzichte van de lepra bacterie, waarbij hij zich onbeperkt kan vermenigvuldigen.
Mycobacterium leprae heeft een grote affiniteit voor de perifere zenuwen, zowel de kleine zenuwtakjes in de huidlesies, leidend tot gevoelsverlies ter plaatse, als voor de grotere zenuwen vooral in armen en benen. Dit leidt tot verzwakking van spieren met als gevolg misvormingen van handen en voeten. In combinatie met gevoelsverlies leidt dit met name aan de voeten tot wonden (ulcera), die geïnfecteerd kunnen raken met verdere destructie van de voet tot gevolg.
Lepra is een in de loop van jaren chronisch verlopende ziekte waarbij, bij een deel van de patiënten, acute episodes van heftige ontsteking kunnen optreden, zogenaamde reacties. Als tijdens zo’n reactie ook zenuwen betrokken zijn leidt dit, bij niet snelle en adequate behandeling, tot irreversibele zenuwuitval met verdere misvormingen.
Lepra is tegenwoordig goed te behandelen met een combinatie van geneesmiddelen, geheten Multiple Drug Treatment (MDT) variërend in duur van 6 maanden tot 2 jaar. Echter, gezien het chronische en sluipende beloop van de ziekte komen patiënten pas vaak onder behandeling als zenuwbeschadiging met uitval reeds is opgetreden. Deze is bijna altijd irreversibel, waardoor de misvormingen en het stigma blijven bestaan.